KÖPEKLER NASIL ÖĞRENİR ?

     Dr.Gürbüz ERTÜRK
      www.psikovet.com


 

Köpeklerde öğrenme 3 farklı şekilde olur..

1-Gözlemleyerek Öğrenme:

Bu öğrenme şekline taklit ederek öğrenme veya sosyal öğrenme adı da verilir.Bu öğrenme; herhangibir neden için gönüllü bir harekettir.Köpek bu davranışını iradesi ile sergiler, irade dışı gelişmez. Köpekler başka bir köpeği,insanı veya başka bir hayvanı izleyip taklit ederek öğrenebilir.Evde yaşayan köpeklerin birçoğu kapalı kapıları açabilmektedir.Bu durum tümüyle sahibini gözlemleyerek öğrenilmiş bir davranıştır.Havlayarak isteklerine ulaşan bir köpeği izleyip taklit eden birbaşka köpekte isteklerine ulaşmak için havlamaya başlar.Böylece gözlemleyerek bir şeyi öğrenmiş olur.

2-Klasik Koşullanma :

Bir uyarıya yanıt olarak gelişen refleksel tepkinin ,aynı uyarıcıya eş zamanlı (yada hemen evvel) ikinci,nötr bir uyarıcı ekleyerek yeniden oluşmasını sağlamak ve nihayetinde ilk uyarıcıya gerek kalmadan sadece ikinci nötr uyarıcıya maruz bırakılarak aynı tepkinin oluşturulması.Bu tepki gayri iradidir.Bu tip öğrenmede dört etken vardır.

a) Koşulsuz uyarıcı  b) Koşulsuz tepki   c)Koşullu uyarıcı  d) Koşullu tepki .  Rus Fizyolog ve araştırmacı Ivan Pavlov bunu, yemek – salya, zilsesi-salya olarak deneyimlemiştir.Klasik koşullanma ile oluşan salya gibi organsal yanıt irade dışıdır.Köpek bunu kontrol edemez.Klasik koşullanmada farklı iki uyaran ve bir yanıt vardır.Köpeklerin yaşamlarında hergün,her zaman klasik koşullanma meydana gelebilir.Örneğin;tuvalet eğitimi de bir klasik koşullanmadır.Sidik kesesi dolu bir köpek, dışarıda bu dürtü ile hareket eder.Sokakta yerleri koklamaya başlar.Koşulsuz uyaran;burada idrar kesesinin doluluğudur.İdrarın yapılması ise koşulsuz tepkidir. Çiş yapar yapmaz veya yapmadan hemen önce “çiş” denilerek koşullu uyarana maruz bırakılırsa bir süre sonra köpek idrar yapma ihtiyacında olmasa bile “çiş”komutuyla idrar yapar.

3- Edimsel Koşullanma :

Bu koşullanmanın bir diğer adı; operant öğrenmedir.İstenilen bir davranışın koşullandırılmasıdır.Klasik koşullanmada tetiklenen refleksel bir davranış varken , edimsel koşullanmada;istemli olarak davranışı sergileme durumu vardır.Uyarana karşı tepkileri seçme ve davranışta bulunmada serbesttir.Köpek bir davranışın ne türden sonuçlara yol açacağını öğrenir.Davranışının sonuç ile bağlantısını kavrar.Davranışının sonucuna bakarak ödüle götüren yolu öğrenir.Bu yöntemde davranışın devamlı olması ve daha iyi sergilenmesi için pekiştireçler kullanılır.Pekiştirme ve cezalandırmalar 1-3 saniye içinde olmalıdır. Edimsel koşullanmada köpek; bunu yaparsam bu olur, şunu yaparsam şu oluru öğrenir.

Edimsel koşullanmada dört farklı terim ön plana çıkar. Bunlar; pekiştireç,ceza,pozitif ve negatiftir.

Pekiştireç; Herhangi bir davranışın gönüllü olarak tekrarlanmasını sağlar.Örneğin ; köpeği çağırıp size geldiğinde ona lezzetli bir ödül verirseniz ,daha sonraki çağırmalarınızda gelme ihtimali artar. Geldiğinde ödül vererek ,çağırdığımız zaman gelme davranışını pekiştirmiş oluruz.

Ceza: Bir davranışın oluşma ihtimalini azaltır.Örneğin çağırdığımızda yanımıza gelen köpeğe kızar , bağırırsak bir daha çağırdığımızda gelme ihtimali azalır.

Operant öğrenme ile ilgili terimlerin ikinci seti; Pozitif ve Negatiftir.Bunlar iyi ve kötü anlamına gelmemelidir.Pozitif; herhangi bir şeyin eklenmesi , negatif ise çıkartılmasını ifade eder.Pozitif ve negatif kavramları ,pekiştireç ve ceza ile birlikte kullanılır.

                                                        

                                                 PEKİŞTİREÇ

Pozitif Pekiştireç

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­Köpeğin hoşuna giden şey ortama eklenerek istenen davranışın tekrarlanma ihtimali artırılır.

(Otur komutunu yerine getiren köpeğe ödül bisküvisi vermek)

Negatif Pekiştireç

Rahatsız edici uyaranın kaldırılması.

(Tasmasını çekiştiren köpeğin dur komutuna uyunca tasmasının gevşetilmesi)

Pekiştireçler , davranışın oluşma ihtimalini artıırılar.

                                                         

                                                         CEZA

Pozitif Ceza

Rahatsız edici uyarana maruz bırakma

(Odaya çiş yapan köpeği gizlice korkutma)

Negatif Ceza

Köpeğin hoşlandığı şeyin kaldırılması.

(İlgi toplamak için üzerimize atlayan köpeğe dokunmamak ve ilgiden yoksun bırakmak.Birsüre sonra köpek beklediği ilgiyi bulamayınca üzerimize atlamaktan vazgeçer)

Cezalar davranışın oluşma ihtimalini azaltırlar

Köpek eğitiminde operant öğrenme yöntemi sözkonusudur.Eğitmen;her zaman öğrenme sürecinde olan köpek için uyarı (komut)  - yanıt (komutun yapılması) – ödül üçgenindeki kontrolördür.Uyaran,köpekte bir yanıta neden olur.Sonuç; ödül ya da cezaya götürür.Köpeğin davranışı pekiştirilir veya cezalandırılır.Köpek davranışının sonuç ile bağlantısını ödül yada ceza ile kavrar.Köpeğin seçme hakkı vardır.
NoT:Bu yazım petinfo dergi Şubat 2015 sayısında yayınlandı